„Uważam, że to, czym się zajmuję, nie wymaga specjalnego poklasku. Po prostu projektuję formy ceramiczne i staram się to robić dobrze. Jestem bardzo surowa dla siebie, wiem, że projektant musi być kreatywny, ciągle poszukiwać, ustawiając wysoko poprzeczkę dla własnych możliwości. (…) Od lat fascynuje mnie przyroda, w której podświadomie szukam inspiracji. Zastanawiające jest to, że w naturze wszystko ma swoją harmonię, nie rażą nas kontrasty kolorów ani form. Człowiek może tylko schylić głowę, bo nigdy nie osiągniemy tej doskonałości”.
(Rozmowa z Janiną Bany-Kozłowską – Ceramika uczy pokory, Katarzyna Żak, „Rocznik Bolesławiecki 2009”, ss. 54-56)
Janina Bany-Kozłowska jest jedną z najbardziej znanych projektantek bolesławieckiej ceramiki. Ta wybitna artystka przez 45 lat kształtowała charakterystyczny dla miejscowej kamionki design, po mistrzowsku zespalając wielowiekową tradycję ze współcześnie obowiązującymi trendami w zakresie form i dekoracji. Jest autorką około 1600 form naczyń, które znalazły się w seryjnej produkcji Zakładów Ceramicznych „Bolesławiec” oraz firmowego logo.
J. Bany-Kozłowska ukończyła Liceum Sztuk Plastycznych w Szczecinie. W latach 1968-1973 studiowała w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu w pracowni doc. Haliny Olech, doc. Ireny Lipskiej-Zworskiej oraz doc. Rufina Kominka. Dyplom uzyskała w 1973 r. na Wydziale Projektowania Form Ceramiki i Szkła.
W 1974 r. została zatrudniona na stanowisku projektanta w Bolesławieckich Zakładach Ceramicznych Przemysłu Terenowego (obecnie Zakłady Ceramiczne „Bolesławiec”). W latach 1987-2019 pełniła funkcję głównego projektanta. W pracy zawodowej kierowała się dewizą: „projektować trzeba bezczasowo, szukając rozwiązań optymalnych, które połączą urodę naczynia z jego funkcją”. Zaprojektowane przez nią naczynia są przykładem dostosowania tradycyjnej formy do wymogów nowoczesnego designu. Funkcjonalność naczynia jest dla artystki priorytetem, a jego przeznaczenie determinuje formę. Projekty J. Bany-Kozłowskej wyróżniają się połączeniem klasycznej, czystej formy z harmonijnymi proporcjami. Od 2019 r. artystka pracuje w Bolesławieckim Ośrodku Kultury – Międzynarodowym Centrum Ceramiki, gdzie prowadzi zajęcia ceramiczno-rzeźbiarskie dla dzieci, młodzieży i dorosłych.
J. Bany-Kozłowska tworzy również rzeźby ceramiczne. Jej prace cechuje doskonałe wyczucie proporcji i perfekcyjne wykorzystanie szerokiej palety szkliw wykonanych według jej własnych receptur. Wielokrotnie (w latach 1975-77, 1986-88, 1990, 1994, 1995, 1997, 1999, 2000) uczestniczyła w bolesławieckich Plenerach Ceramiczno-Rzeźbiarskich.
Na koncie ma 10 wystaw indywidualnych, które odbyły się w Warszawie, Łodzi, Koszalinie, Jeleniej Górze i Bolesławcu na przestrzeni lat 1977-2015. Nie sposób wymienić wszystkich zbiorowych wystaw i targów, podczas których prezentowano jej twórczość. Wśród najważniejszych wspomnieć należy: „Prezentacje twórcze” (Muzeum Architektury we Wrocławiu, 1975), Biennale Ceramiki Polskiej (Wałbrzych, 1983, 1985, 1987), „Kamionka bolesławiecka” (BWA Poznań, 1984), „Polska ceramika współczesna” (IWP w Warszawie, 1990), „Made in Bolesławiec. Użyteczność i sztuka w kamionce zaklęte” (Muzeum Historii Katowic, 2004) oraz „Wiecznie młode – polski vintage” (IWP w Warszawie, Galeria „Design” Wrocław, Galeria „Arsenał Sztuki” w Kijowie, 2007). Uczestniczyła także w wielu wystawach poza granicami kraju: w Berlinie, Lipsku, Dreźnie, Pradze, Karlovych Varach, Budapeszcie, Sofii, Wiedniu, Poitiers, Nowym Jorku, Miami Beach, na Bornholmie, Vietri sul Mare, Rzymie, Anconie i Faenzie.
Prace J. Bany-Kozłowskiej znajdują się obecnie w zbiorach Muzeów Narodowych w Warszawie, Krakowie i Wrocławiu, Muzeum Ceramiki w Bolesławcu, Muzeum Regionalnego w Sanoku, Centrum Sztuki – Zamek Książ, Keramikmuseum Westerwald w Höhr-Grenzhausen (Niemcy) oraz w kolekcjach prywatnych w kraju i za granicą.
J. Bany-Kozłowska jest laureatką wielu nagród i odznaczeń. Do najważniejszych należą: „Wzór Roku 1983” (nagroda Centrali Handlu Zagranicznego „Minex” na Międzynarodowych Targach Poznańskich, 1983), I nagroda Zrzeszenia Producentów Ceramiki w Wałbrzychu (1983, 1985), II nagroda Ministra Kultury i Sztuki na Ogólnopolskim Biennale Ceramiki Artystycznej w Wałbrzychu (1987), „Wzór Roku 1996” (nagroda Ministra Gospodarki, wyboru dokonano spośród wyrobów odznaczonych przez IWP znakiem „Dobry Wzór ‘96”), „Dobry Wzór” (Instytut Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie, 1996, 1999, 2000, 2001, 2005), Złoty Medal Międzynarodowych Targów Poznańskich „Domexpo” (1996, 1999), Dolnośląski Klucz Sukcesu (dla Zakładów Ceramicznych „Bolesławiec”, 2002), „Hit Polish Product 2005” (nagroda przyznana przez Polish American Chamber of Commerce w Chicago, 2005), „Najlepszy Produkt EuroGastro 2013” na XVII Międzynarodowych Targach Gastronomicznych (Warszawa, 2013), „Osobowość Eksportu” w województwie dolnośląskim (Wrocław, 2016).
Za swoją pracę zawodową, wkład w kreowanie i promowanie rodzimego wzornictwa została odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi (1986) oraz Srebrnym Medalem “Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2015). Jej zaangażowanie w promocję i rozwój lokalnej produkcji zostało docenione również w samym Bolesławcu. W 2014 roku otrzymała Nagrodę Honorową Prezydenta Miasta Bolesławiec za Promocję Miasta, a w roku 2015 – tytuł Honorowego Obywatela Miasta Bolesławiec. Jej nazwisko wraz z odciskiem dłoni umieszczono również w Alei Wielkich Ceramików Bolesławca znajdującej się przy Bolesławieckim Ośrodku Kultury – Międzynarodowym Centrum Ceramiki.
Poniżej zamieszczamy linki do materiałów Telewizji Łużyce z udziałem Janiny Bany-Kozłowskiej.
Relacja z uroczystości wręczenia medalu “Zasłużony Kulturze Gloria Artis”:
Wywiad z cyklu “W świecie pasji”:
Post z cyklu „Bolesławieckie środowisko artystyczne” został przygotowany w ramach projektu „Bolesławiec – 30 lat samorządu” realizowanego przez Muzeum Ceramiki i Bolesławiecki Ośrodek Kultury – Międzynarodowe Centrum Ceramiki.
