Wystawa „Śląskie rzemiosło artystyczne od XVII do XIX w. ze zbiorów Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu” była jedną z atrakcji podczas ogólnopolskiej akcji „Noc Muzeów” w dn. 19.05.2018 r. w Dziale Ceramiki przy ul. Mickiewicza 13. Wystawa pozwala zapoznać się z powstałymi na Śląsku wyrobami rzemieślniczymi, do których należą zabytki konwisarskie z różnych ośrodków, żeliwne odlewy artystyczne z Huty Gliwice oraz ceramika z manufaktur w Prószkowie, Glinicy, Raciborzu i Tułowicach.
W kolekcji wyrobów konwisarskich znalazły się zabytki cynowe powstałe w okresie od XVII do początku XIX wieku. Są to kufle, dzbany, kubki, talerze oraz ceremonialne puchary zwane wilkomami, które stanowiły wyposażenie gospód cechowych. Najbardziej reprezentacyjnym naczyniem świadczącym o bogactwie i prestiżu cechu, używanym podczas uroczystych okazji do wznoszenia toastów był wilkom. Dlatego też wielką wagę przywiązywano do okazałości form tych wyrobów i bogactwa oraz artyzmu zdobień. Były to puchary o smukłych, profilowanych trzonach z nodusami oraz kulistych, cylindrycznych lub dzwonowatych czarach, zdobione najczęściej rytowaniem złożonym z charakterystycznych dla danego okresu motywów ornamentalnych, emblematów cechowych, nazwisk fundatorów, a także dekoracją plastyczną. Ważną częścią kolekcji jest interesujący zespół dziewiętnastowiecznych artystycznych odlewów żeliwnych z założonej w 1796 roku Królewskiej Pruskiej Odlewni Żeliwa w Gliwicach. Odlewane w gliwickiej giserni miniatury pomników, konne statuetki, niewielkie figurki oraz popiersia przedstawiające często znane postacie historyczne, stanowiły poszukiwaną ozdobę wnętrz mieszkalnych. Wręcz imponująco przedstawiał się asortyment galanterii żeliwnej – czyli drobnych przedmiotów codziennego użytku o charakterze dekoracyjnym, takich jak: kałamarze, przyciski do papieru, stojaczki na zegarki, wieszaki na biżuterię, kadzielnice, wazy dekoracyjne, świeczniki, oprawki do wazonów, podstawki pod sztućce. Wyroby te, choć produkowane seryjnie, zadziwiają precyzją wykonania i maestrią opracowania detali. Kolekcja ceramiki Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu – zwłaszcza fajansu i kamionki, jest jednym z najciekawszych tego typu zbiorów w Polsce. Reprezentowane są w niej głównie wyroby polskich wytwórni od XVIII do XX wieku włącznie. Szczególne miejsce w ramach kolekcji zajmuje bogaty i różnorodny zbiór fajansów ze śląskich manufaktur – Prószkowa, Glinicy, Raciborza i Tułowic, który obejmuje wyroby grubo- i cienkościenne od XVIII do połowy XIX wieku. Pierwsza i zarazem największa wytwórnia fajansu, założona została w 1763 roku w Prószkowie Śląskim przez właściciela tamtejszych dóbr – księcia Leopolda von Proskau i działała do 1853 roku. Wytwarzano w niej aż 250 rodzajów naczyń fajansowych. Zachowane z tego okresu aktywności manufaktury obiekty (między innymi serwisy obiadowe, ozdobne wazy do zup, wazony na kwiaty dekoracyjne pot-pourri, kałamarze, lichtarze) charakteryzują się subtelną dekoracją malarską, w której przeważają różnorodne motywy kwiatowe o bogatej, zróżnicowanej palecie barw. Najmłodszą z górnośląskich manufaktur jest powstała w 1813 roku wytwórnia w Tułowiach. Produkowano tu naczynia z fajansu delikatnego nawiązujące formalnie do wyrobów z Prószkowa. Okresem, w którym powstają najciekawsze i najoryginalniejsze wyroby są lata 1842-1857. Na tułowickie wyroby miały w tym czasie wpływ nowe prądy artystyczne zrodzone z inspiracji naturą oraz sztuką minionych epok (gotyku, renesansu, baroku i rokoka). Wytwórnia produkowała wówczas najciekawsze i najoryginalniejsze wyroby – słynną „czarną porcelanę”.
