logo projektu interreg cz_pl
Strona internetowa wykonana w ramach projektu nr CZ.11.4.120/0.0/0.0/15_006/0000086 pn „Bolesławiec-Vrchlabí – aktywna transgraniczna współpraca muzeów”, dofinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu INTERREG V-A Republika Czeska – Polska 2014-2020.

   kontakt | PL | CZ | EN

Do czego służył muzealny eksponat?

Bolesławieckie skarbonki

W dawnych bolesławieckich garncarniach, obok ogromnego wyboru naczyń, produkowano także ceramiczne bibeloty, pamiątki czy zabawki. Były wśród nich także skarbonki – pojemniki do zbierania monet. Są to obecnie bardzo rzadko spotykane eksponaty, ponieważ w większości były one jednorazowego użytku: posiadały jedynie niewielki otwarty otwór do wrzucania monet, a były pozbawione powszechnie dziś występującego większego, zamykanego otworu do wyjmowania zgromadzonych pieniędzy. Taką skarbonkę po napełnieniu należało po prostu rozbić, a skorupki – wyrzucić.

Najstarszą bolesławiecką skarbonkę, pochodzącą z XVI w., udało się znaleźć podczas badań archeologicznych w 2007 r., prowadzonych w dole odpadowym po dawnej garncarni przy ul. Piaskowej w Bolesławcu. Jest to wykonane na kole garncarskim protokamionkowe naczynie niewielkich rozmiarów (6 cm wysokości i 4,5 cm średnicy) o stożkowatej formie, od góry zakończone uchwytem w kształcie niskiej prostej sterczyny. Na jej skośnej ściance bocznej znajduje się umieszczony pionowo wąski otwór o długości 2 cm do wrzucania monet . Ścianki skarbonki pokrywa brązowe szkliwo ziemne, które uległo przepaleniu i złuszczeniu w procesie wypału, a ponadto zalało otwór wrzutowy. Defekt ten spowodował, że skarbonkę uznano za bezużyteczną i jako odpad produkcyjny wyrzucono na śmietnik, skąd po przeszło 400 latach trafiła do muzealnej kolekcji

Ceramiczne skarbonki były odkrywane również podczas badań archeologicznych w innych ośrodkach staromiejskich w Polsce. Najliczniejszy opublikowany ich zbiór pochodzi z badań archeologicznych, prowadzonych w latach 90 XX w. przy ul. św. Mikołaja 47/48 we Wrocławiu. Znaleziono tam łącznie 8 naczyń o formie owoidalnej, przeważnie fragmentarycznie zachowanych. Ich wysokość nie przekraczała 6 cm. Najstarsze z nich pochodzą z początku XVI w. Niewiele mniej, bo 7 skarbonek, odkryto podczas badań archeologicznych, prowadzonych w latach 2009 – 2014 na terenie Starego Miasta w Krakowie. Pochodzą one z różnego czasu (od XIV po XIX w.) i prezentują zróżnicowany poziom artystyczny. Kuliste pojemniki na monety zakończone od góry uchwytem w kształcie guzka, powstałe II. poł. XVIII w., odkryto także podczas badań na Starym Mieście w Bydgoszczy.

Kuliste formy skarbonek pojawiały się w każdej epoce i przetrwały do naszych czasów, stając się charakterystycznym kształtem dla tego typu naczynia. W przedwojennych bolesławieckich wytwórniach ceramiki powstawały jednak również kamionkowe skarbonki o bardziej fantazyjnych kształtach i dekoracjach. W kolekcji Muzeum Ceramiki znajduje się unikatowa skarbonka, powstała ok. 1910 r. w garncarni artystycznej Roberta Burdacka (Kunsttöpferei Robert Burdack). Jej korpus, o kształcie odwróconego ściętego stożka, pokryty jest połyskującym brązowym artystycznym szkliwem ziemnym, a lekko wypukłą górną powierzchnię z położonym przy samej krawędzi otworem wrzutowym zdobi motyw dziewczynki grającej w piłkę, wykonany w technice intarsji szkliwami. Ponadto w zbiorach prywatnych kolekcjonerów ceramiki bolesławieckiej znajdują się przykłady skarbonek figuralnych, zdobionych wielobarwnymi szkliwami zaciekowymi, powstałych pomiędzy 1910 a 1937 r. w wytwórni Bunzlauer Keramische Werkstätten Reinhold & Co.

Kamionkowe skarbonki powstawały w bolesławieckich zakładach ceramicznych także po wojnie i produkowane są do dzisiaj. Muzeum Ceramiki posiada w swej kolekcji skarbonkę o kulistym, mocno spłaszczonym kształcie, z otworem wrzutowym w płasko ściętej górnej powierzchni. Naczynie, pokryte brązowym szkliwem, zdobione jest po bokach stylizowanym ornamentem kwiatowym, wykonanym rożkiem. Powstało w l. 50. XX w. w Spółdzielni Rękodzieła Artystycznego „Ceramika Artystyczna”, a jego projektantką była najprawdopodobniej Izabela Zdrzałka, ówczesny kierownik artystyczny tego zakładu. Dużo młodsza od niej jest skarbonka zaprojektowana przez Bronisława Wolanina, produkowana w tej samej wytwórni od l. 90. XX w. Kulista, wykonana techniką odlewu w formie, pokryta dekoracją stempelkową, z poziomym otworem wrzutowym i dodatkowym otworem w dnie do wyjmowania zgromadzonych monet, różni się sporo od swojej XVI-wiecznej protoplastki, choć obie wykonane są przecież z tej samej gliny.

Godziny otwarcia
w dni świąteczne
w maju 2024 r.

1 maja (środa)
Święto Pracy

Muzeum Ceramiki

11.00-17.00

Centrum Dawnych Technik Garncarskich

nieczynne

Punkt Informacji Turystycznej

10.00-16.00

3 maja (piątek)
Święto Konstytucji 3 maja

Muzeum Ceramiki

11.00-17.00

Centrum Dawnych Technik Garncarskich

nieczynne

Punkt Informacji Turystycznej

10.00-16.00

19 maja (niedziela)
Zielone Świątki

Muzeum Ceramiki

nieczynne

Centrum Dawnych Technik Garncarskich

nieczynne

Punkt Informacji Turystycznej

nieczynne

30 maja (czwartek)
Boże Ciało

Muzeum Ceramiki

nieczynne

Centrum Dawnych Technik Garncarskich

nieczynne

Punkt Informacji Turystycznej

nieczynne

Skip to content