Epoka brązu wywodzi swoją nazwę od nowego materiału, którego używanego do produkcji narzędzi i ozdób. Okres ten przyniósł zmiany nie tylko w technologii wytwarzania przedmiotów, lecz również w relacjach społecznych, wymianie handlowej, a nawet wierzeniach.
Archeolodzy interpretują wierzenia dawnych kultur jedynie poprzez materialne pozostałości tych społeczności tj. miejsca pochówków. Rytuał im towarzyszący pozostaje niestety w sferze hipotez. Na obrządek pogrzebowy składa się szereg praktyk i zachowań związanych ze śmiercią członka danej społeczności, począwszy od przygotowania ciała, ceremonii pogrzebowej po konstrukcję i wyposażenie grobu. Badania naukowe cmentarzysk oraz obiektów im towarzyszących stanowią jedynie próbę analizy relacji wewnątrzspołecznych czy migracji ludności.
Termin kultura łużycka ma dziewiętnastowieczny rodowód. Terminem tym niemiecki patolog, antropolog i prehistoryk Rudolf Virchow określił badaną kulturę archeologiczną, występującą na terenie Łużyc. Kultura łużycka, związana z kręgiem kultur popielnicowych powstała w fazie C epoki brązu (ok. 1350-1300 p.n.e.) na bazie elementów etnicznych i kulturowych przejętych od ludności kultury trzcinieckiej oraz przedłużyckiej. Trwała aż do 550-400 p.n.e., czyli do końca okresu halsztackiego. Należy dodać, że kultury trzciniecka i przedłużycka stosowały szkieletowy obrządek pochówku, dopiero ok. 1350 p.n.e. na tereny tych kultur z zachodu dotarły nowe wierzenia i ciałopalny model pochówku. Możemy zatem mówić o migracji wierzeń dotyczących życia pozagrobowego, a nie o migracji samej ludności. Kultura pól popielnicowych objęła swoim zasięgiem niemal całe terytorium ziem polskich (z wyjątkiem północno-wschodnich skrawków tego obszaru), północno-zachodnią i środkową Słowację, północne i środkowe Morawy, północną i północno-wschodnią część Czech, Saksonię, Łużyce, wschodnią Turyngię oraz wschodnią Brandenburgię. W kierunku wschodnim sięgnęła aż do zachodniej części Wołynia.
Kultura ta charakteryzuje się ciałopalnym obrządkiem pogrzebowym, czyli składaniem do ziemi skremowanych zwłok ludzkich. Zmarłych chowano w płaskich grobach, na wielkich, kilkupokoleniowych cmentarzyskach. Najczęściej spalone i zebrane ze stosu szczątki umieszczano w tzw. popielnicach (urnach) i wkładano je do jamy grobowej wraz z przystawkami – naczyniami, w których ofiarowywano zmarłemu jadło i napoje. W grobach odnajdowana jest również często biżuteria: zapinki, szpile, bransolety itp. wykonane głównie z brązu.
Literatura:
- A. Noga, Groby symboliczne nosicieli kultury łużyckiej na cmentarzyskach w dorzeczu Odry w epoce brązu i okresie halsztackim, praca magisterska, 2013;
- M. Gedl, Rola środowiska geograficznego w kształtowaniu się osadnictwa ludności kultury łużyckiej w epoce brązu, [w:] Kozłowski J., Kozłowski S. (red), Człowiek i środowisko w pradziejach, Warszawa, 1983, s. 276-285;
- A. Mierzwiński, Przemiany osadnicze społeczności kultury łużyckiej na Śląsku, Wrocław, 1994
- Paulina Kowalczyk-Matys Uniwersytet Jagielloński, „Obrządek pogrzebowy w grupie górnośląsko-małopolskiej kultury łużyckiej jako materialny obraz kultury duchowej i przemian społecznych”, Młoda Muzeologia t. II, 2017, ISSN 2450-7466 DOI: 10.15584/mm.2017.2.2
