Stempelkiem i pędzlem malowane

Anita Tofil

Zakład Ceramiczny Andar

Z zawodu technik żywienia. Ceramiką zajęła się aby spełnić swoje artystyczne pasje, których realizację musiała odłożyć w czasie. Uzdolniona plastycznie, od dziecka lubiła malować i rysować. Do pracy związanej z produkcją ceramiki trafiła zrządzeniem losu w 1995 r. Pierwsze kroki w zawodzie stawiała w nieistniejącym już zakładzie ceramicznym. W 1997 r. A. Tofil była jedną z pierwszych zdobniczek zatrudnionych w zakładzie Wytwarzanie i Zdobienie Wyrobów Ceramicznych w Tomaszowie Bolesławieckim, gdzie wraz z koleżanką tworzyły kolejne wzory. Do stałej oferty firmy wprowadziła 10 dekorów. Był to również czas tworzenia wzorów okolicznościowych, które nie były katalogowane. Z zakładem związana była do 2006 r., do czasu założenia własnej działalności.

Działający od 18 lat w Tomaszowie Bolesławieckim Andar to dziś rozpoznawalny producent bolesławieckiej kamionki. W stałej ofercie zakładu znajduje się około 250 form w 50 dekorach. W katalogu znajdują się nie tylko naczynia, ale również figurki, wazony i bibeloty. Firma zatrudnia obecnie 7 osób, w produkcji pomaga również najbliższa rodzina. Wszystkie formy i biskwity powstające w zakładzie zdobione są według pomysłu A. Tofil. Ale jak przyznaje właścicielka, potrafi się odnaleźć na każdym stanowisku w swoim zakładzie. Największą przyjemność sprawia jej nadal dekorowanie naczyń. Swoje szlifowane przez wiele lat umiejętności w tym zakresie A. Tofil przypieczętowała uzyskaniem tytułu zdobnika ceramiki w 2018 r. Dzisiaj sama szkoli młodzież, a Andar stał się miejscem, gdzie uczniowie kształcący się w zawodzie zdobnik ceramiki odbywają praktyki zawodowe i przygotowują się do zawodowych egzaminów. Dokonania zakładu w tym zakresie opisano w “Nowinach Rzemieślniczych” – magazynie wydawanym przez Dolnośląską Izbę Rzemieślniczą.

Do dzisiaj A. Tofil chętnie wymyśla kolejne dekoracje. Malowanie sprawia jej prawdziwą przyjemność. Inspirująca bywa oczywiście przyroda, kwitnące kwiaty, ale i różne kształty, które przekłada się na stempel. Jednak pojedynczy stempel, to jeszcze nie wzór. Do upatrzonego stempla należy dobrać kolejne i harmonijnie je skomponować. A. Tofil pracuje przy użyciu stempli i pędzli. Wiele z jej dekoracji jest połączeniem obydwu technik. Często krawędzie naczyń i obramówki wykonuje stemplami, a główne pasmo dekoracji maluje pędzlem. Czasami klient podpowiada przewodni lub kolorystykę i wtedy trzeba przygotować propozycję wzoru. Czasami wzór musi “dojrzeć”. A. Tofil wraca do niego po pewnym czasie, coś zmienia, dodaje i dopiero kolejna wersja jest tą, która wchodzi do produkcji. Jeśli stempel był wykorzystany w dekoracji to nie trafia już do kolejnej. Różnorodność przeciwdziała monotonii wzorniczej.

A Tofil preferuje wzory kwiatowe. Lubi te rozbudowane, gdzie niemal cała powierzchnia naczynia pokryta jest dekoracją. Malowane przez nią kwiaty mają stylizowaną formę. Lubi też wzory typu “łąka”, gdzie zestawia wiele kolorów stempli – czerwień, pomarańcz, niebieski i zieleń. Niemal zawsze łączy je z tradycyjnym bolesławieckim kobaltem. Tego zresztą życzą sobie klienci Andaru. Stemple w tym kolorze zgrabnie łączą różne dekoracje, dzięki czemu naczynia można w zasadzie dowolnie zestawiać. W ostatnim czasie w zakładzie powstają również pracochłonne w wykonaniu wzory z malowanymi ptakami.

Pomimo wieloletniego doświadczenia w produkcji ceramiki, A. Tofil zachowuje pokorę wobec jej kaprysów. Ceramika jest jak żywy organizm. Cały czas zaskakuje i uczy cierpliwości. Przy wypalaniu ceramiki znaczenie ma nawet pogoda, czy wilgotność powietrza. Czasami coś się nie udaje, jednak jak podkreśla A. Tofil w pracy ceramika jest swoista magia. Proces powstawania naczyń, ich zdobienie nadal ciekawi i fascynuje. Każde otwarcie wypalonego pieca to nowy zachwyt. Tak się dzieje, kiedy praca jest jednocześnie pasją, którą właścicielka Andaru chętnie dzieli się ze zwiedzającymi zakład gośćmi. Klientom bardzo podoba się fakt, że produkcja to jest w zasadzie rękodzieło. Od zalewu do wykończenia końcowego, przez wszystkie kolejne etapy naczynie przechodzi z rąk do rąk, aby w końcu trafić do użytkowników.

Wyroby firmy Andar prezentowane były na wystawach we Włoszech, Norwegii, Austrii i Czechach, zorganizowanych przez Muzeum Ceramiki i Stowarzyszenie Gmin Ceramicznych Rzeczypospolitej Polskiej, w tym dwukrotnie podczas największego międzynarodowego festiwalu ceramiki Argilla Italia w 2010 i 2022 r. Zakład od wielu lat aktywnie uczestniczy w działaniach Bolesławieckiego Bractwa Ceramicznego, wspierając organizację BŚC. Produkty Andaru, kubeczki i kufle z logo NATO, trafiły do amerykańskich żołnierzy. Współpraca ta jest kontynuowana, a pamiątkowa ceramika nadal powstaje w zakładzie w Tomaszowie. Wyroby firmy trafiły również do Ambasady Polskiej w Chorwacji oraz zostały zaprezentowane w japońskiej publikacji “Ceramika z Bolesławca”, wydanej przez Mutsumi Narukawę w 2013 r.

W ofercie Andaru znajduje się wiele wzorów autorstwa A. Tofil. W klasycznym dekorze AT-11 z dominantą kobaltu połączyła dekorację kwiatową z geometryczną bordiurą. Jest to wzór, który znajduje się w ofercie zakładu od 2006 r. i nadal jest chętnie kupowany przez klientów. Kolejny wzór AT-33 oprócz kobaltu zawiera również czerwień, zieleń i niebieski i składa się z drobnych stempelków, pokrywając całe naczynia misterną koronką. AT-44 z malowanymi białymi kwiatami, uzupełnionymi zielonymi liśćmi, ujętymi kobaltową ramą geometrycznych stempelków, przywodzi na myśl wiosnę. Współczesną interpretacją tradycyjnych bolesławieckich stempelków jest wzór AT-42, w którym centralne miejsce zajmuje pasmo błękitnych kwiatków na zielonym tle, a pozostała część naczynia pokryta jest kobaltowymi kółkami. Ciekawą propozycję stanowi wzór EE-5, w którym malowane pędzlem festony kobaltowych kwiatów pokrywają gęsto krawędzie naczyń, a pozostała część naczynia pokryta jest kontrastowo drobnymi kropkami.