logo projektu interreg cz_pl
Strona internetowa wykonana w ramach projektu nr CZ.11.4.120/0.0/0.0/15_006/0000086 pn „Bolesławiec-Vrchlabí – aktywna transgraniczna współpraca muzeów”, dofinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu INTERREG V-A Republika Czeska – Polska 2014-2020.

   bilety  |  kontakt | PL | CZ | EN

Z muzealnej teki

Ratusz w Bolesławcu
Wnętrze tzw. sali koktajlowej

Polskie orły w bolesławieckim ratuszu

Przyziemie bolesławieckiego ratusza zachwyca nie tylko zabytkowymi, XVI-wiecznymi sklepieniami. Uwagę przykuwają także różnorodne malowidła ścienne wykonane przez zmarłego w 1996 r. bolesławieckiego artystę-plastyka Mieczysława Żołądzia, który przybył do naszego miasta wraz z rodziną w 1954 r. Jego specjalnością były prace o tematyce historycznej, na które otrzymywał zamówienia z całego regionu, m.in. Jeleniej Góry, Świeradowa Zdroju, Lwówka Śląskiego i Grodźca, a nawet dawnego województwa zielonogórskiego. 

Mieczysław Żołądź

Największym z tych zleceń okazały się prace przy renowacji bolesławieckiego ratusza, w ramach których M. Żołądź przygotował i zrealizował projekt adaptacji części parteru na potrzeby Urzędu Stanu Cywilnego. Po zakończeniu prac w 1975 r. tę część ratusza nazwano Pałacem Ślubów. W jego skład wchodziły cztery pomieszczenia: hall z szatnią, pokój przed wejściem do Sali Gotyckiej, Sala Ślubów z późnogotyckim sklepieniem i sala zwanej koktajlową.

Na suficie ostatniej z wymienionych sal M. Żołądź namalował w chronologicznym ciągu 12 przedstawień herbów historycznych z orłem. Jako główny materiał źródłowy wykorzystał ustalenia i wizerunki zawarte w albumie “Ubiór w Polsce: 1200-1795” autorstwa mistrza Jana Matejki.

Cykl w sali koktajlowej rozpoczyna wizerunek umieszczonego na złotej tarczy herbowej czarnego orła ze srebrną przepaską. Przedstawienie odnosi się do śląskiej linii Piastów, która szczególnie upodobała sobie ten motyw w rodowej heraldyce. Kolorowe wyobrażenie herbu używanego przez Piastów śląskich znajduje się m.in. w powstałym w latach 1305–1340 Kodeksie Manesse, najbardziej znanym zbiorze średniowiecznej poezji niemieckiej, spisanym ręcznie na pergaminie.

Kolejne dwa wizerunki są datowane i również przedstawiają godła używane w czasach piastowskich. Matejko w swej pracy nad jednym z nich inspirował się pieczęcią Bolesława Wstydliwego, którą jednak błędnie wydatował w swoim albumie. M. Żołądź użył poprawnej daty 1255 r., zachował jednak fantastyczną wizję tarczy herbowej zaproponowaną przez Matejkę, niezgodną z wyobrażeniem przedstawionym na pieczęci.

Inspiracją dla kolejnego herbu była z kolei sylwetka orła znajdująca się na pieczęci postaciowej Władysława Łokietka z 1315 r. Książę dzierży na niej w ręce proporzec z ukoronowanym, zwróconym w swoją prawą stronę orłem. Z wcześniejszych lat znana jest także pieczęć herbowa Łokietka, przedstawiająca ukoronowanego orła.

Dalsze elementy cyklu stanowią malunki wzorowane na orłach z czasów jagiellońskich. Pierwszy z nich, opatrzony datą 1400, nawiązuje do przedstawienia zdobiącego ganek Zamku Królewskiego w Krakowie. Wykazuje on także podobieństwa do tzw. orła grunwaldzkiego, uwiecznionego na pomniku nagrobnym Władysława Jagiełły. Symbol orła pojawia się także m.in. na pieczęci używanej przez Akademię Krakowską zaraz po jej odnowieniu, które nastąpiło w 1400 r.

Herb podpisany datą 1445 został z kolei zaczerpnięty z nagrobka Kazimierza IV Jagiellończyka.

Szczególnie ciekawe są przedstawienia dwóch orłów z czasów zygmuntowskich, z datami 1500 oraz 1570. Cechą charakterystyczną orła Zygmunta Starego jest wpleciony w postać złoty inicjał “S”. Sześciokątna tarcza herbowa oraz wstęgi i znajdujący się w tle medalion nie pozostawiają wątpliwości co do tego, że Matejko w tym wypadku czerpał inspirację z wizerunku dłuta B. Berrecciego, znajdującego się na Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu.

Orzeł z inicjałami “S” i “A” był natomiast używany przez Zygmunta Augusta i jest często spotykany w różnych dziełach z epoki. Wzór tarczy herbowej zastosowany przez Matejkę, a następnie Żołądzia nasuwa skojarzenia m.in. z okładką słynnej kroniki Marcina Kromera.

Trzy kolejne herby, z lat 1585, 1628 i 1680, możemy przypisać okresowi władców elekcyjnych. Inspirację dla pierwszego z nich Matejko czerpał z wyobrażenia znajdującego się na grobowcu Stefana Batorego.

Dla herbu datowanego na 1628 r. pierwowzorem był z kolei kartusz znajdujący się w Kaplicy Wazów na Wawelu. M. Żołądź zrezygnował jednak z tarczy herbowej króla, która zwykle umieszczana była na środku orła.

Podobnie artysta postąpił z herbem z 1680 r. Po odrzuceniu herbu rodowego Sobieskiego, który znajduje się na prawzorze (grobowiec Jana III Sobieskiego), M. Żołądź utrwalił na ścianie bolesławieckiego ratusza herb Rzeczypospolitej Obojga Narodów składający się z polskiego Orła Białego i litewskiej Pogoni.

Ostatnie dwa herby prezentują wyobrażenia godła polskiego z XX w. Pierwsze z nich wiąże się z uchwałą Sejmu Ustawodawczego, który 1 sierpnia 1919 r. wprowadził jako oficjalne godło państwowe ukoronowanego orła, wzorowanego na symbolu z czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego. W takiej formie używano go do 1927 r., kiedy to zastąpiony został przez projekt Zygmunta Kamińskiego. W latach 1945-1989 orzeł pomysłu Z. Kamińskiego nadal funkcjonował z drobnymi zmianami, pozbawiono go jednak korony, co oficjalnie zaprezentowano w konstytucji z 1952 r. Tym wizerunkiem bolesławiecki artysta zamknął swój cykl.

Rok 1989 r. przyniósł wiele zmian, wśród nich postulowano także zmianę w materii symboli narodowych. 29 grudnia 1989 r. Sejm X kadencji znowelizował konstytucję z 1952 r. Nasze państwo powróciło do nazwy Rzeczpospolita Polska i do godła z orłem w koronie. Po burzliwych obradach posłowie około godziny 23.00 przegłosowali treść nowej ustawy zasadniczej, po czym odśpiewali hymn.

 

Senat uchwałę przyjął bez zmian. Senatorowie uhonorowali moment odśpiewaniem “Boże coś Polskę”, po czym senator Zbigniew Romaszewski przypiął pod peerelowskim godłem wydruk z przedwojennym, koronowanym orłem.

Zmiany wymagały czasu, dlatego przyjęto kilkuletni okres karencji, podczas którego prowadzono konsekwentnie wymianę symboli narodowych na terenie kraju. W tym czasie dodano koronę m.in. orłowi znajdującemu się we wnętrzu bolesławieckiej Sali Rajców. Podczas prac konserwatorskich prowadzonych przez M. Żołądzia w bolesławieckim ratuszu w 1992 r. artysta domalował koronę w ostatnim herbie, przedstawiającym dotychczas niekoronowanego orła z okresu PRL i zmienił datę na 1989 r. Projekt autorstwa Zygmunta Kamińskiego z niewielkimi zmianami używany jest do dziś jako oficjalne godło Rzeczypospolitej Polskiej.

Uprzejmie informujemy,

że w dniach 30-31 marca i 1 kwietnia 2024 r.

wszystkie nasze placówki są nieczynne

Skip to content