logo projektu interreg cz_pl
Strona internetowa wykonana w ramach projektu nr CZ.11.4.120/0.0/0.0/15_006/0000086 pn „Bolesławiec-Vrchlabí – aktywna transgraniczna współpraca muzeów”, dofinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu INTERREG V-A Republika Czeska – Polska 2014-2020.

   bilety  |  kontakt | PL | CZ | EN

Pałac Pücklera jako siedziba Jugendhaus (Dom Młodzieży), l. 20. XX w.

Pałac hrabiego Eduarda von Pücklera

Z muzealnej teki

Budynek dawnego pałacu von Pücklera położony jest przy ul. Zgorzeleckiej 28/29, na terenie dawnego Dolnego Przedmieścia. Najprawdopodobniej już w XVIII w. znajdował się tu zajazd obsługujący osoby podróżujące traktem wiodącym do Drezna. Pierwotne zabudowania przypuszczalnie uległy zniszczeniu w sierpniu 1813 r., w trakcie bitwy o most na Bobrze między wojskami napoleońskimi a oddziałami rosyjskimi i pruskimi. Prawdopodobnie w II połowie lat 40. XIX w. posiadłość została zakupiona przez hrabiego Eduarda Maximiliana Ferdinanda Erdmanna von Pücklera, przedstawiciela śląsko-łużyckiej linii słynnego rodu, do którego należeli także właściciele zamku w Bad Muskau, otoczonego największym w Europie parkiem krajobrazowym w stylu angielskim. Hrabia był dziedzicem majątków m.in. w Rakowicach (Rothlach) i Otoku (Uttig), a jego żona Helena von Larisch-Moenich wniosła w posagu dodatkowo posiadłość w Tomaszowie (Nieder-Thomaswaldau). Hrabia von Pückler nabył teren na przedmieściu Bolesławca przypuszczalnie z myślą o wybudowaniu nowoczesnej podmiejskiej rezydencji, gdzie mógłby się zatrzymać podczas pobytu w mieście lub w czasie podróży kolejowej do Berlina, Drezna czy Wrocławia. Trójskrzydłowy pałac wzniesiono około 1857 r. w modnym wówczas stylu neogotyckim.

Z zachowanych dokumentów wynika, że po śmierci pierwszych właścicieli (Eduard von Pückler zmarł w 1870 r., a jego żona Helena – w 1872 r.) pałac przeszedł na własność lub w dzierżawę hrabiego von Hatzfelda, znanego z zamiłowania do muzyki i koni. Najprawdopodobniej był to Franz Hatzfeld zu Trachenberg, o którym wiadomo, że zmarł w stanie kawalerskim w 1884 r. Organizował on w swym domu ekskluzywne koncerty muzyczne, w których chętnie uczestniczyły mieszczańskie elity. Był także inicjatorem aukcji koni w Bolesławcu, a w przyległym do rezydencji parku wybudował owalną ujeżdżalnię oraz tor jeździecki dla koni.
Około 1880 r. pałac zakupił Samson Woller, pochodzący z Twardogóry przedsiębiorca, który przez wiele lat mieszkał w Anglii, gdzie posiadał przędzalnie wełny czesankowej. W 1855 r. nabył fabrykę katunu w Leśnej, gdzie otworzył pierwszą w Niemczech przędzalnię wełny. W 1873 r. zakupił w Bolesławcu spalony młyn i na tym terenie wybudował drugą przędzalnię (w 1888 r. oba zakłady przekształcono w spółkę akcyjną „Concordia”). Rezydencja w Bolesławcu nie była głównym miejscem zamieszkania potężnego fabrykanta, który prócz pałacu w Smolniku (Schadewalde) koło Leśnej posiadał także pałac z majątkiem ziemskim w Dłoniach koło Rawicza oraz spory klucz dóbr ziemskich w Wielkopolsce. Bolesławiecka posiadłość pełniła raczej rolę „rezydencji służbowej”, gdzie właściciel zamieszkiwał tymczasowo, gdy zaistniała potrzeba bezpośredniego nadzorowania działalności miejscowych zakładów. Tezę tę potwierdza fakt wybudowania na zapleczu pałacu obszernych magazynów. W tym czasie wnętrze rezydencji poddano przebudowie, a na elewacji dodano przedstawienia ikonograficzne związane z rzemiosłem tkackim. Jednocześnie zagospodarowano park przypałacowy, poszerzony w kierunku zachodnim o tereny należące wcześniej do szpitala. Jego kształt był najprawdopodobniej dziełem Eduarda Petzolda, słynnego projektanta ogrodów i parków, który w latach 1863–1886 prowadził w Bolesławcu szkółkę roślin ozdobnych.
Pałac został sprzedany między 1898 a 1900 r. i przez następne 20 lat kilkakrotnie zmieniał właścicieli. Na początku XX w. należał do Giovanniego Vallata (wzmianki z 1903 i 1907 r.), a przed I wojną światową – do właścicieli fabryki wyrobów drewnianych Martin & Barasch (wzmianka w 1913 r.). W 1920 r. budynek został zakupiony przez bolesławiecki magistrat. Po przebudowie otrzymał nazwę Dom Młodzieży (Jugendhaus) i stał się siedzibą różnych instytucji zajmujących się opieką nad dziećmi i młodzieżą. W obiekcie działały bursa dla młodzieży szkolnej, żłobek, przedszkole, schronisko dla turystów, poradnia dla matek i gabinet dentystyczny dla dzieci. Na pierwszym piętrze zachodniego skrzydła mieściła się biblioteka miejska z czytelnią, kierowana przez Oskara Herberta Müllera. W latach 1928–1929 nastąpiła jej przebudowa – połączona ze zmianą wyposażenia – według projektu Artura Henniga, znanego artysty i wykładowcy w Państwowej Zawodowej Szkole Ceramicznej w Bolesławcu. Niedługo potem wszystkie wspomniane instytucje przeniesiono w inne miejsca, a w budynku zaczęła działać placówka pomocy społecznej. Na początku 1933 r. pałac zajęły bojówki SA (oddziały szturmowe NSDAP), które utworzyły w nim swoją szkołę sportową. Rok później budynek przeszedł w ręce innej nazistowskiej organizacji – RAD (Reichsarbeitsdienst – Służby Pracy Rzeszy), która prowadziła w nim szkołę dowódców. Od 1942 r. obiekt pełnił funkcję szpitala wojskowego.
Po II wojnie światowej budynek należał m.in. do Miejskiego Zarządu Budynków Mieszkalnych, Bolesławieckiego Przedsiębiorstwa Budowlanego, a w 1986 r. został zaadaptowany na potrzeby Powiatowego Zespołu Szkół i Placówek Specjalnych w Bolesławcu. W 2018 r. budynek został odkupiony przez Gminę Miejską Bolesławiec. W odrestaurowanym pałacu powstanie nowa siedziba Muzeum Ceramiki. Inwestycja ta zostanie zrealizowana w ramach projektu „Polska i Norwegia na Europejskim Szlaku Ceramiki: włączenie Bolesławca i Porsgrunn do międzynarodowej sieci współpracy miast o tradycjach ceramicznych”, który otrzymał dofinansowanie z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu.

Uprzejmie informujemy,

że w dniach 30-31 marca i 1 kwietnia 2024 r.

wszystkie nasze placówki są nieczynne

Skip to content