Wspomnienie w 494. rocznicę urodzin
Martin Gerstmann, biskup wrocławski, a więc książę Kościoła i starosta generalny Dolnego Śląska, należy do najbardziej znanych i utytułowanych postaci w historii naszego miasta.
Urodził się 8 marca 1527 r. jako najmłodsze z sześciorga dzieci Christopha Gerstmanna, bolesławieckiego mistrza sukiennika, który w latach 1526 i 1536 pełnił funkcję burmistrza. Mimo protestanckiego wyznania Martin Gerstmann uzyskał stypendium biskupa wrocławskiego, dzięki któremu w 1549 r. wyjechał na studia prawnicze do Frankfurtu nad Odrą. Naukę kontynuował w Padwie, dokąd wyjechał w 1556 r. i gdzie uzyskał 28 maja 1561 r. tytuł doktora obojga praw. Podczas pobytu we Włoszech przeszedł na katolicyzm. W tym czasie zawarł przyjaźń z Wilhelmem von Prussinowskym, późniejszym biskupem Ołomuńca, która okazała się bardzo pomocna w jego dalszej karierze.
Po powrocie na Dolny Śląsk otrzymał stanowisko kustosza katedry we Wrocławiu. W 1565 r. został wybrany na wychowawcę dzieci cesarza Maksymiliana II, w 1568 r. uzyskał godność kanclerza, a w 1569 r. został cesarskim sekretarzem. W tym też roku był posłem cesarskim na dwór polskiego króla. W październik 1570 r. otrzymał tytuł szlachecki von Gerstmann i herb z motywem rogu obfitości z dwiema pszczołami. W 1571 r. został dziekanem wrocławskiej katedry, rok później otrzymał tytuł grafa. Na biskupa wrocławskiego wybrano go 1 lipca 1574 r. Tytuł przyjął wraz z funkcją księcia-biskupa nysko-otmuchowskiego 6 lutego 1575 r. Ta nominacja pozwoliła Maksymilianowi II obdarzyć nowego biskupa godnością starosty generalnego Śląska i tym sposobem uczynić swoim namiestnikiem, co stało się 30 lipca 1574 r.
Jako głowa kościoła katolickiego dbał, co prawda, o utrzymywanie dobrych stosunków z protestantami i zezwalał na wolność wyznania w księstwie biskupim, ale z drugiej strony zdecydowanie przyjął postanowienia soboru trydenckiego na zwołanym przez siebie w 1580 r. synodzie i tym sposobem wzmocnił proces gruntownej wewnętrznej reformy Kościoła śląskiego. Jeszcze przed synodem nakazał wizytację parafii, kapituł kolegiackich, klasztorów żeńskich, szkół i szpitali. Przeniósł seminarium duchowne z Wrocławia do Nysy, aby zapewnić mu lepsze warunki funkcjonowania oraz utworzył funkcję biskupa sufragana w celu poprawy działania struktur kościelnych. W 1584 r. otrzymał polecenie obserwacji patrycjatu Wrocławia, który zaczął wykazywać sympatie prokalwińskie.
Biskup Gerstmann przeprowadził kilka ważnych inwestycji. Odbudował wieże katedry wrocławskiej po pożarze z 1540 r. i wymienił pokrycie dachów na miedziane, a także ufundował renesansową ambonę. Zmodernizował również budowle na terenie Ostrowa Tumskiego: Pałac Biskupi z okazałym ogrodem oraz Dom Kapituły. Jego zasługą była budowa nowego mostu katedralnego oraz poprawa stanu fortyfikacji całego Ostrowa Tumskiego. Do dziejów regionu przeszedł także jako ten, który sprowadził na Śląsk pierwszych przedstawicieli zakonu jezuitów, przekazując im w 1581 r. duszpasterstwo we wrocławskiej katedrze. Ponadto za jego rządów w Księstwie Śląskim wprowadzono kalendarz gregoriański oraz system odmierzania czasu oparty na zegarze z 12-godzinną tarczą.
Mimo uzyskania wysokiej pozycji społecznej i zmiany wyznania nie zapomniał o swoim rodzinnym mieście. Po pożarze Bolesławca w 1581 r. przeznaczył 500 talarów na pomoc w jego odbudowie. Także w swoim testamencie z 1584 r. przeznaczył dla miasta zapis w wysokości 2000 talarów.
Martin von Gerstmann zmarł 23 maja 1585 r. i został pochowany w kościele św. Jakuba w Nysie. Przed śmiercią ufundował dla siebie wysokiej klasy artystycznej pomnik nagrobny, wykonany przez rzeźbiarza Michaela Kramera.
