Powstały prawdopodobnie w XV w. krzyż pojednania (pokutny) z wizerunkiem miecza trafił do muzealnego lapidarium w 1982 r. Przeniesiono go z pobliskiego Kruszyna. Średniowieczny pomnik, zlokalizowany był pierwotnie ok. 1,2 km na północ od centrum Kruszyna, nieopodal linii kolejowej Wrocław – Węgliniec. Dane te bolesławiecki krajoznawca Leon Piątkowski zawarł w opracowaniu „Krzyże pokutne regionu bolesławickiego” z 1973 r. Wykuty z piaskowca krzyż zachowany był wówczas w dwóch fragmentach, poprzecznej belki nie odnaleziono. Brakującą część zrekonstruowano, ryjąc na niej fragment miecza i scalając poszczególne elementy. Ingerencję potwierdziły ekspertyzy towarzyszące konserwacji obiektu, której został poddany w 2017 r.
Krzyż pokutny był formą prostego pomnika wykutego z lokalnego surowca kamiennego. Były one fundowane przez zabójców jako ostatni element odbytej pokuty w miejscu popełnionej zbrodni, po wywiązaniu się ze spoczywających na zabójcy powinności wobec rodziny zabitego. Przy krzyżu następowało ostateczne pojednanie zabójcy z rodziną ofiary. Krzyż miał skłaniać przechodniów do modlitwy zarówno za duszę ofiary, jak i żałującego swego czynu zabójcy, był także przestrogą dla potomnych. Zwyczaj stawiania krzyży znany był niemal w całej Europie, najwięcej obiektów występuje na terenach niemieckojęzycznych. W Polsce zachowało się ich przeszło 600, z tego około 400 znajduje się na Dolnym Śląsku. Krzyże stawiano głównie w średniowieczu, choć najmłodsze pochodzą z XIX w. Od XV w. występuje zwyczaj rycia na nich narzędzia zbrodni. Część badaczy wizerunek narzędzia uważa za symboliczne przedstawienie zawodu wykonywanego przez ofiarę. Do najczęściej rytych na krzyżach przedstawień należą w kolejności: nóż, miecz, siekiera, kusza i łuk.
Zainteresowanych tematem dolnośląskich krzyży pokutnych zapraszamy do odwiedzenia strony: