logo projektu interreg cz_pl
Strona internetowa wykonana w ramach projektu nr CZ.11.4.120/0.0/0.0/15_006/0000086 pn „Bolesławiec-Vrchlabí – aktywna transgraniczna współpraca muzeów”, dofinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu INTERREG V-A Republika Czeska – Polska 2014-2020.

   bilety  |  kontakt | PL | CZ | EN

Grafika bolesławieckiego rynku z kowarskiego warsztatu C.T. Mattisa

Jedną z najciekawszych grafik znajdujących się w zbiorach Muzeum Ceramiki jest monochromatyczna litografia „Rynek w Bolesławcu”, powstała przed 1843 r. Przedstawienie o wymiarach 39 x 26 cm, wykonane w zakładzie graficznym Carla Theodora Mattisa w Kowarach, posiada dużą wartość ikonograficzną, a jednocześnie prezentuje wysokie walory artystyczne.

Rynek i ratusz ukazane zostały od strony południowo-zachodniej, prawdopodobnie z okna pierwszego piętra narożnej kamienicy przy wylocie obecnej ul. Prusa. Autor pieczołowicie i z dużą dbałością o szczegóły przedstawił sylwetki ludzi w strojach różnych klas społecznych, karety oraz wozy sklepikarzy i dostawców. Sztafaż ożywia przestrzeń głównego placu miejskiego i dodaje kompozycji dynamiki oraz lekkości, a jednocześnie przynosi wiele informacji na temat życia codziennego i ubiorów mieszczan w tamtym czasie. Ta dokładność zachowana jest również w przedstawieniu architektury ratusza i przyrynkowych kamienic. To sprawia, że grafika dla wszystkich badaczy i miłośników dziejów Bolesławca jest cennym źródłem wiedzy o dawnym wyglądzie najważniejszych budynków w mieście. Na jej podstawie orientujemy się, jak wówczas wyglądały kramy przy południowej elewacji ratusza, jak prezentował się orzeł pruski, umieszczony na ratuszowej wieży w 1776 r., czy jak wyglądały elewacje kamienic przyrynkowych, nim ich barokowe lub klasycystyczne wystroje zastąpiono w 2. połowie XIX w. historyzującymi formami, znanymi z przedwojennych pocztówek. Możemy zobaczyć, jak prezentował się barokowy hełm wieży kościoła farnego pw. Wniebowzięcia NMP i św. Mikołaja, który zastąpiony został w 1843 r. istniejącym do dziś zwieńczeniem o formach neogotyckich. Ta data zresztą określa nam czas graniczny powstania grafiki, na której widnieje jeszcze hełm sprzed przebudowy.

Warsztat, w którym wykonano litografię, należał do bardziej znanych i popularnych zakładów graficznych na Dolnym Śląsku. Oficyna założona została w 1822 lub 1823 r. przez Carla Theodora Mattisa (1789-1881) zamożnego i szanowanego mieszkańca Kowar, który w 1831 r. otrzymał tytuł podskarbiego miejskiego. W latach 1831-1834 pełnił stanowisko burmistrza Kowar, a w latach 1842-1848 sprawował funkcję mistrza miejscowej loży masońskiej „Zu den drei Felsen”. Jednocześnie był jednym ze współpracowników Friedricha Augusta Tittla (1789–1836), wykształconego w Dreźnie rysownika i miedziorytnika, który przed 1809 r., zachwycony krajobrazami Karkonoszy, sprowadził się do Kowar i otworzył w tym mieście pierwszy zakład graficzny.

Oficyna F.A.Tittla wyspecjalizowała się w tworzeniu pamiątkowych grafik pejzaży karkonoskich i widoków okolicznych miast, przeznaczonych dla niekoniecznie zamożnego turysty, przy zachowaniu wszelkich walorów artystycznych. Stworzyła panującą przez cały XIX wiek modę na ten typ grafik, która wpłynęła na powstanie kolejnych pracowni graficznych i wydawnictw w regionie, a sam F.A.Tittel uznawany jest za twórcę tzw. „szkoły kowarskiej”, do której należeli jego uczniowie i współpracownicy. Należał do niej także C.T. Mattis, który kooperował z F.A.Tittlem przy wydaniu w 1821 r. dwóch publikacji zobrazowanych akwafortami: przewodnika, prezentującego trasy turystyczno-widokowe w Karkonoszach („Wanderung im Riesen-Gebürge malerisch erläutert und durch 27 in Contour radirte Kupfer abbildend dargestellt”) oraz albumiku opisującego okoliczne miejscowości: Staniszów, Mysłakowice i Bukowiec („Malerische Beschreibung einzelner Gegenden des Riesen=Gebirges”). W swojej oficynie, założonej jako druga w Kowarach (po zakładzie F.A.Tittla) zaczął wydawać widoki w technice litografii – druku płaskiego z płyt kamiennych. Ta nowatorska technika umożliwiała większe nakłady odbitek i nadanie grafikom większej miękkości i malarskości.

Warsztat oferował szeroki asortyment grafik w różnych formatach, kolorowanych bądź czarno-białych, pojedynczych lub w albumach, ukazujących pejzaże górskie, pałace, założenia parkowe, panoramy miast oraz upamiętniających bieżące wydarzenia historyczne. Mattis wydał także napisany przez siebie ilustrowany przewodnik po Karkonoszach „Das Riesen-Gebirge und dessen merkwürdigsten Parthieen der Reihe-Folge nach durch zwei und zwanzig Ansichten dargestellt und mit einer Gebirgs-Charte begleitet, beschrieben von Carl Mattis in Schmiedeberg”, który doczekał się aż pięciu wydań. Drugie wydanie zostało przetłumaczone na język polski przez J. Kołodziejskiego. Wydane w latach 1827–1828 było pierwszym polskojęzycznym przewodnikiem turystycznym po Karkonoszach.

Wykształcenie C.T. Mattisa nie jest znane, nie wiadomo, czy sam również był artystą grafikiem, czy tylko z powodzeniem prowadził przedsiębiorstwo, opierając się wyłącznie na zdolnych artystach, których zatrudniał. Pewne jest, że do 1839 r. jego oficyną kierował najzdolniejszy z uczniów F.A. Tittla – J.C. Rieden (1802–1858) oraz że zatrudniał innych zdolnych kowarskich rysowników i grafików, w tym C.F. Hoppego i A. Polte. Autor grafiki przedstawiającej bolesławiecki rynek pozostaje zatem na razie nieznany.

Uprzejmie informujemy,

że w dniach 30-31 marca i 1 kwietnia 2024 r.

wszystkie nasze placówki są nieczynne

Skip to content